Monday, October 27, 2008

asal USUL sin tausug "part I" (hisiyu baha' sila)

Mataud in way nakaingat ha asal-usul sin Tausug lamud na in manga Tausug kandi. Hisiyu baha’ sila iban daing ha-in sila dimatung?......




Bangsa Tausug atawa Suluk amun kamatauran ha kapu-an Sulu iban in bahasa nila amuna in bahasa Sug amun bahasa pag-usalun kahatihan sin katan atawa Lingua franca ha waypa in jaman sin kasultanan sampay pa masa ini. In kawm Tausug atawa Suluk gimuwa’ daing ha tumpukan Malayu Austronesian (Polynesian) biya’ sin kawman ha likusantara ha katilibut niya. In bahasa sug amun hilalaungan nila imanggil pa bahasa Malayu awal naglalamud iban bahasa Arab iban bahasa etnik dugaing ha lingkungan Mindanao. Bang agarun in nusulan,in bahasa awal sin Tausug in bunnal niya daing ha bahasa sin tau Tagimaha (Taguima daing ha Basilan).
.Pangagaran unud-puun daing ha Salsilah Sulu amun kiyasulat ha nusulan hi Najeeb Saleeby ha laum buk niya The History of Sulu (Manila: 1908) in kawm bangsa Tausug ini iban bahasa niya guwa’ daing ha kaibanan etnik amun samuran sin Buranun, Tagimaha, Baklaya, tau Dampuan, iban tau Banjar. Naglayin sila pa kapu-an Sulu sambil nahinang hambuuk kawman amun tiyanyag kawman Tausug.
In Tau Buranun kiyahagad amun awal tuud nakahula’ ha kaburan sin Sulu iban in tanyag piyaghuhulaan nila amuna in Maimbung.
In Tau Tagimaha isab in maana niya tumpukan pagsisilungan sin datung daing ha Basilan in kaawal nila daing ha pu’ dakula’ Mindanao in tanyag piyaghuhulaan nila amuna in Buansa atawa ha bihaun amun kila Jolo (Holo).
In Tau Baklaya in maana niya tau amun naghuhula’ ha binaybayan sin higad dagat kiyahagad datung daing ha Sulawesi, Indonesia iban naghuhula’ ha Patikul..
In Tau Banjar isab guwa’ daing ha Kalimantan, Borneo Indonesia in lugal nila ha Kalimantan amuna in Banjar Masin.
In Tau Dampuan isab daing ha Champa hambuuk hula’ taga-nusulan ha Indo-China amun kiyakilahan ha waktu ini bilang Vietnam amuna ini in bangsa biya’ sin nasabbut ha taas amun nakasibu ha bahasa iban lupa dagbus sin Tausug ini kandi.
In kawm bangsa Tausug ini awn da isab dugaing dayalik atawa aliyan mangagad ha likusan atawa daira ha antara’ niya amuna in aliyan sin Tausug Tapul, Tausug Basilan, Lugus, Gimbahanun iban manga kaibanan pa. In suku’ kabahagi’ sin bangsa Jawa kabaakan da isab ha laum bahasa Sug, di’ da isab makainu-inu sabab in tumpukan Malayu ha luuk sin likusantara ini ha antara’ sin hambuuk pa hambuuk awn pag-anggilan nila. Siyabab daing ha kusug kawasa sin pamarinta sin Sri Vijaya iban Majapahit ha lupa’ Jawa amun bakas nakajamin ha manga daira ha katilibut sin hula’ kapu-an Sulu ha waypa gimuwa’ in awal pamarinta sin Malayu Melaka. Hangkan pagdatung sin Islam gimuwa’ na in Kasultanan Sulu ha lingkungan tahun 1457 M iban in pamarinta sin manga Sultan Sulu malugay nagsunud-sunud amun nakagawgut ha Bahasa Sug timatas sapay pa adlaw ini.
Asal Usul sin Palkataan Tausug, In Tausug guwa’ daing ha duwa tibahagian sin bissara "Tau" (Ta’u) maana niya "Tau-Manusiya’" iban "Sug" maana niya "Anud sin Dagat - sug" "Tau anud sin dagat" hangkan manjari na maanahan biya’ tau amun miyamagad ha anud sin dagat atawa sug atawa tau in hinang niya awn palsugpatan ha paghunas taub sin dagat. Kiyaingatan natu’ in kapu-an Sulu naawn daing ha giyatusan pu’ amun in hinang sin ugduk hula’ niya atawa tau niya magiista’ iban magkakawa’ hasil daing ha dagat biya’ na sin mussa’, agal-agal, iban bat salta’ magparagan sin pagdagang nila magbartil atawa magsalin-sambi’ ha antara’ Uttara’ Borneo (Sabah) iban Zamboanga (Jambangan) iban kaibanan pa ha lingkungan sin kapu-an Malayu. Dugaing dain duun in kaibanan magpadagan sin hinang guwa’ sakupan amun hinang magpanglangpas ha lingkungan sin karagatan Sulu, karagatan Sulawesi iban karagatan Sina’ satan. Hangkan matampal na in awal gulalan "Tau anud sin dagat – Tausug" magtup ha kabuhianan adlaw-adlaw sin kawman Tausug amun hinang in karagatan puunan sin kabuhianan nila.
Hambuuk pa tapsilan daing ha palkataan Tausug amuna in "Tau Maisug" maana niya mangingisug amun "Tau Maisug". Bang biyaddiin in pangaku sin Kastila’ bihadtu ra isab in pangaku sin Melikan misan hi Ferdinand Marcos kandi nagmatay-matay namunu’ ha kawm ini sambil nagpatanyag siya sin sara’ sundalo "Martial Law" ha Mindanao iban Sulu ha tungud ini in gulalan "Juramentado" (Maisug magpapatay) amuna in gulalan ha Tausug. Hambuuk daing ha manga tanda’ kaisug sin Tausug biya’ na sin piyanyata hi Prof. Cesar"
"In manga hulubalang sin Islam amun pag-ubus nagparagan parakala’ ‘pag-agama’ iban timunay sin sambahayang nagdungan iban pandita (Guru Agama) pagkunsum dayuhun iban gubatun in manga sumbahan sin Kristyan iban sin angan-angan mamunu’ pila-pila na in taud atu iban in manga sila ini wayna naghuwat bang maka-uwi’ salamat. In sataas-taas da-ut sin manga hulubalang ini amun lilla’ magkulban hasupaya makakawa’ tungbas sulga’".
Pag-ubus piyanyata’ pa hi Prof. Cesar bahawa in siyulagan sin Mujahid (Juramentado) amun in kamatauran nila daing ha tumpukan sin Buranun (Kawm Tausug/Suluk naghuhula’ ha kaburan sin Sulu). [2]
Asal Usul sin palkataan SulukIn kawman Malayu ha Uttara’ Borneo (Sabah) iban Kalimantan lamud pa isab in Brunei nanggulal ha Tausug bilang Tau Suluk. In nagsulat ini yakin bahawa in pagtawag "Orang Suluk" ha kawm Tausug ini sin kawman Malayu gimuwa’ daing ha duwa sabab:
Hikaisa: In palkataan ‘Suluk’ hasil daing ha duwa palkataan Sulu iban Sug. Sabab in kawman Malayu kahunitan magsabbut "Sug" ha sabbutan maamu. Daing ha salla’ sin dila sin Malayu sumabbut sin "Sug" ha sabbutan nila "Suk", iban in hasil niya kakitaan ta paghuwas in piyaghambuukan sin palkataan Sulu + Suk, amun nagdara maana Tau Sug ha Sulu atawa Suluk. In Malayu Brunei amuna in tanyag naggulal ha manga Tausug ini Suluk biya’ sin kabaakan ha buk sin Tarsila Brunei. In kahunit sin Malayu sumabbut sin palkataan "Tausug" giyantian nila sin sasabbutan amun matup ha dila’ nila biya’ na sin Suluk. [3]
Hikaruwa: In kabtangan Suluk in awal niya daing ha palkataan Tasawwuf. In Tasawwuf hambuuk tibahagian sin Ilmu Islam amun landu’ lilipaga muna-muna na ha likusantara. Halaum Islam ki-la ra isab bilang ilmu ihsan (Ilmu hipag-atay puti’ atawa marayaw). In magsuluk maana niya amun tau lilipaga in baran niya ha pagjikir pa Allah (Manumtum iban sumabbut ha ngan sin Allah S.W.T sataud-taud niya) ha hambuuk lugal way sasaw. Adapun daing ha sabbutan Jama’ "Salik" amuna in tau miyumurul atawa miyamagad ha dan magsuluk magpasuuk sin ginhawa baran niya pa Allah S.W.T mangagad ha atulan sin Tasawwuf, maglanu’ atawa magpulna’ sin nyawalihan niya hinangun in Allah S.W.T tunggal maksud sin kabuhi’ iban kamatay niya.
In hambuuk tau salik amun nakaingat na ha Tuhan niya wayruun na ujud ha laum pangita’ niya dugaing daing ha ka-ujud sin Allah S.W.T Al-Khalik. Ha kahawpuan niya nahipu’ sin kabassaran sin Allah S.W.T. in atay niya. Daing ha sabab ini in Tausug bang jimangka’ na pa puntuk sin nyawalihan niya saddiya na jimimpulag pa halaman pagbubunuan bang kadungugan in panawag-tawag magjihad, sabab in maksud niya samata-mata ha Allah S.W.T. hadja.
In ilmu suluk ini amuna in miyamalim sin manga Syeikh amun Arif billah. Manga Syeikh atawa guru ini na in nagpataud ha manga mujahid pa bintungan sin Jihad Fi Sabilillah amun kahanggawan sin atu. Namung hi Prof. Cesar Adib Majul:
"…Sagawa’ pa manga sila atawa Pandita (Guru Agama) amun nagmumus kanila nagpapanaw sin hinang kiyawajib nasabbut, mamawgbug ha Darul-Islam amuna in hambuuk mahatinggi tanggungjawab. Misan biya’diin pa manga Muslim ha Sulu malasa ha hula’ iban Islam landu’ in gawgut sin palsugpatan niya. [5]
Daing ha ini masimpulna bahawa in palkataan Suluk daing ha maana harfiya (Literal) in maksud Muslim ha Sulu amun mahugut in pamawgbug ha panghindu’ sin Islam iban lilla’ magkulban sin nyawa ha ngan sin agama, maruwa sin bangsa iban lupa purul kalasahan.




----------------------------------------------
Footnote:
http//:library.thinkquest.org/C003235/tausug.html.
Islam di Filipina, Prof. Cesar Adib Majul, gikap 517 (Salinan bahasa hi Shamsuddin Jaapar, DBP: 1988)
Tarsilah Brunei, Pehin Prof. Dr. Hj. Awang Mohammad Jamil Al-sufri, gikap 3.
Bima’na in manga tau Sulu amun nakalamud nagjihad ha nakauna manga ahli Tarikat. In ilmu magsuluk amuna in panghindu’ atawa kakahinang sin tasawwuf amun tantuniya mahunit hi butas daing ha tarikat.
Prof. Cesar Adib Majul, Op. Cit., gikap 526.

1 comment:

Anonymous said...

magsukul